Mercimek (Lens culinaris), baklagiller (Fabaceae) familyasında bulunan ve beyaz çiçekli bir tarım bitkisidir. Lens cinsine dahil dört türü bulunmaktadır. Mercimek tohumları, genel olarak "mercimekler" olarak anılsa da, Lens culinaris türü en çok bilinen ve tüketilen çeşittir. Mercimek, besleyici özellikleriyle bilinen bir baklagildir ve tanelerinden yemek yapılır. Mercimek türleri genellikle yeşil, kırmızı ve kahverengi olarak sınıflandırılır.

Mercimek tohumu ekimi, bölgelere göre farklılık gösterir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde kasım ayında ekilirken, Orta Anadolu ve Geçit Bölgelerinde ekim ayında ekilir. Mercimek tohumu erken ekilecekse, ilkbaharda şubat sonu veya mart başında ekilmelidir. Yazlık mercimek çeşitleri kışlık olarak ekilirse soğuktan zarar görür ve verimi düşük olur. Bu nedenle, mercimek tohumu çeşitlerinin mevsimine uygun olarak ekilmesi gerekmektedir. Ekimdeki gecikme, verim kaybına neden olabilir. Kışlık mercimek tohumu ekiminde, tohumlar genellikle buğday için kullanılan mibzerle ekilir. Dekara atılacak tohum miktarı, tohumun iriliğine göre değişir. Kışlık mercimek için metrekareye 250-300, yazlık mercimek için ise metrekareye 175-225 tohum atılmalıdır.

Mercimek, tek yıllık bir bitkidir ve türlerine göre boy verir. Tek dallı bir gövdeye sahip olan mercimek bitkisi, narin gövdeleriyle dikkat çeker. Gövdeler dik ve tüylüdür. Yaprakları bileşik yapraklar şeklindedir ve ana gövde pek belirgin olmaz. Çiçekleri yaprak koltuklarından çıkar ve meyveleri legümen (bakla) tipindedir. Sarımsı ve esmer renkteki şişkin torbalarda gelişir. Torba içindeki taneler mercimek adını alır. Mercimek taneleri yassı, yaklaşık 0.5 cm çapında disk biçimindedir. Mercimek türleri, şekil ve renklerine göre adlandırılır; örneğin Sultan mercimek, yeşil mercimek, kırmızı mercimek gibi. Mercimek, sıcak ılıman, kurak ve subtropik bölgelerin ürünüdür.

Kışlık mercimek tohumu ekiminde en önemli faktör yabancı otlardır. Yabancı otlar temizlenmezse verim düşer. Yabancı ot mücadelesinin iyi yapıldığı durumlarda kışlık mercimeğin verimi, yazlık mercimeğe göre %50 daha fazla olabilir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde tarlalar genellikle büyük olduğu için elle ot alımı ekonomik olmaz. Bu nedenle, ilk sürüm pullukla derin yapılırken, ikinci sürüm yağmurdan sonra yabancı otlar çimlenirken yapılmalıdır. Mercimek, daha çok kumlu topraklarda yetişen bir bitkidir. Bakla ve fasulyede olduğu gibi, meyveleri bir torba içinde gelişir.

Mercimek, besin değeri oldukça yüksek bir baklagildir ve vücuda ve zihne güç verir. Bağışıklık sistemini güçlendirir ve göz sağlığına faydalıdır. Mercimeğin kalori değeri yüksektir, enerji verir ve yorgunluğu giderir. Kansızlara faydalıdır ve anne sütünü artırır. Kandaki kolesterol oranını düşürür, kan akışını hızlandırır. Kalp ve damar hastalıkları ile şeker hastalığından korunmaya yardımcı olur ve kalp krizi riskini azaltır. Bağırsakları çalıştırarak vücuttaki zararlı maddelerin uzaklaştırılmasını kolaylaştırır ve kabızlığı giderir. Mercimeği bol bol tüketmek faydalıdır.

Mercimek, özellikle protein, lif, demir ve folat açısından zengin bir besin kaynağıdır. Vegan ve vejetaryen diyetlerde sıkça tercih edilir. Ayrıca, glütensiz bir gıda olduğu için çölyak hastaları tarafından da rahatlıkla tüketilebilir. Mercimeğin yüksek lif içeriği, sindirimi düzenler ve tokluk hissi sağlar, bu nedenle kilo yönetimine de yardımcı olabilir. Mercimek tohumları ayrıca toprağı azotla zenginleştirir, böylece tarımda doğal bir gübre olarak da kullanılır.